بعضی از هیجانات در دو یا چند طبقه قرار می گیرند…هیجانات ساده ، هیجانات پیچیده ، هیجانات خالص ، هیجانات خوشایند ، هیجانات ناخوشایند ، هیجانات مشابه هم ، هیجانات مخالف هم ، هیجانات مرکب ، از جمله طبقه بندی انواع هیجانات است.
مبحث : فرهنگی پرورشی
عنوان اصلی : مهارت های زندگی
عنوان فرعی : توضیح مهارت شناخت هیجان ، راه های مدیریت و کارکرد مناسب آن
عنوان فرعی تر :طبقه بندی هیجانات ؛ انواع هیجانات
مقدمه:
تا به حال چند تا هیجان را تجربه کرده و می شناسید. برای نمونه حالت هایی همچون ؛ تعجب ، خشم ، عشق ، انتظار ، عصبانیت ، غم ، حسد ، پذیرش ، نفرت ، شادی ، ترس و … . متاسفانه خیلی از ما هیجاناتی که را که می شناسیم از تعداد انگشتان دستمون کمتر است . اگه کمی به حالت های احساسی خودمان و دیگران توجه کنیم می فهمیم که ده ها نوع هیجان داریم که بعضی از آنها را حتی نمی دانیم که جزء تعریف هیجان قرار می گیرد! بعضی مواقع هیجان ها دارای شدت و ضعف هستند که هرکدام اسم خاص خود را دارند. یک سری هیجاناتی وجود دارد که به آن ها هیجانات اصلی گفته می شود و نیز یک سری هیجانات وجود دارند که در تقابل با هم و مخالف یکدیگر ند. همچنین یک سری از هیجانات از ترکیب دو هیجان بوجود می آید… و خلاصه اینکه شناخت هیجانات به همین سادگی نیست.
هیجانات جزو واقعیت های زندگی است که نباید به روی آن چشم بست. هیجانات از بین نمی رود بلکه فقط تغییر شکل می دهد و به شکل هیجانات منفی دیگر مانند خشم بیرون می ریزد. هنگامی که غمگین هستیم، احتمالاً حادثه‌ی ناگواری پیش آمده است. همه‌ی هیجانات و احساسات ما تجربه‌های درونی هستند که هنگام بروز رخدادها حس می‌کنیم. مانند : هیجان خشم، عصبانیت، عشق و محبّت، تنفّر، امید یا ناامیدی، غم، شادی، ترس، نگرانی و اضطراب و … .از ویژگی پاسخ‌های هیجانی آن است که سریعتر از پاسخ‌های عقلی عمل می‌کند، ولی از دقت کافی برخوردار نیستند. هیجان‌های منفی مثل ترس، خشم، غم و اندوه در عین اینکه جزیی از زندگی ما هستند اما هنگام تجربه آن اگر نتوانیم به خوبی کنترلشان کنیم و قادر به مهار آنها نباشیم، حتما باعث بروز مشکل‌های رفتاری و ذهنی خواهند شد. هیجان‌های منفی، در افرادی که از اختلال‌های شخصیتی مثل اختلال اضطرابی و افسردگی و… رنج می‌برند بیشتر سر می‌زند. انسان‌هایی که به طور مستمر این نوع هیجان را تجربه می‌کنند به تدریج در معرض مشکل‌های روان‌تنی مثل ناراحتی‌های گوارشی و قلبی – عروقی قرار می‌گیرند. (2)
با این مقدمه از شما می خواهیم که درقدم اول فهرستی از هیجانات را بدون هیچگونه طبقه بندی مطالعه کنید :
محبت ، خشم ، وحشت ، نگرانی ، غم ، اندوه ، رنجش ، اضطراب ، بی‌عاطفگی ، انگیختگی ، بهت ، بی‌حوصلگی ، اعتماد ، همدلی ، تحسین ، بی‌قراری ، تفریح ، مجذوب شدن ، غمخواری ، تحقیر ، فروپاشی ، شکست‌پذیری ، نامیدی ، بیزاری ، تنفر ، شجاعت ، کنجکاوی ، افسردگی ، آرزومندی ، درماندگی ، شرمندگی ، بی‌اعتمادی ، وحشت ، خلسه ، توجه ، رشک ، نشاط ، لذت ، وجد ، خصومت ، لج ، خوش‌بینی ، حساسیت ، توهین ، جذبه ، شیفتگی ، ناامنی ، برانگیختگی ، غربت ، شوق ، حق‌شناسی ، حس گناه ، شادی ، امید ، وحشت ، پذیرش ، رنج ، تشنج ، لاقیدی ، علاقه ، حسادت ، مسرت ، اشمئزاز ، تنهایی ، عشق ، شهوت ، هتاکی ، بخشش ، هراس ، شور ، ترحم ، کیف ، غرور ، کینه ، تاسف ، تسکین ، افسوس ، غم ، ارضا ، اعتماد به نفس ، تنش کاربردی ، شرم ، خجالت ، ناکامی ، ماتم ، غصه ، بی‌اعتنایی ، شوخ‌طبعی ، انزوا ، طرد ، غیض ، بغض ، غافلگیر شدن ، نگرانی ، تعصب ، رغبت.
طبقه بندی انواع هیجانات :
با توجه به اینکه بعضی از هیجانات در دو یا چند طبقه قرار می گیرند ، طبقه بندی هیجانات را ذکر می کنیم :
*هیجانات ساده : خشم ، حسادت ، تعجب ، انتظار ، تعجب ، شادی ، غم و اندوه ، خستگی ، شجاعت ، بزدلی ، ترحم
*هیجانات پیچیده: غرور ، درد ، لذت ، احتیاط ، جسارت ، صبر و شکیبایی ، تحمل ، خشم ، آرامش ، خونسردی ، استرس ، حسادت ، حسن نیت ، افتخار ، شرم ، نزدیکی ، جدایی ، شکایت
*هیجانات خالص: ترس ، تقدیر ، حسادت ، دوستی ، عشق ، نفرت ، امید ، نا امیدی ، سردرگمی ، افتخار ، شرم ، نزدیکی ، جدایی ، شکایت
*هیجانات خوشایند: عشق (یا علاقه) ، امید ، میل ، احترام ، لذت ، آرامش (یا آسایش) ، شادی ، دوستی ، امنیت ، ایمان ، رضایت ، انگیزه ، جرأت ، قدرشناسی ، احساس تعلق ، محبت ، خود بزرگ بینی ، سربلندی ، با ارزش بودن ، دوست داشتنی بودن ، رضایت و خرسندی ، نشاط .
*هیجانات ناخوشایند: درد (و رنج) ، شرم ، غم ، افسردگی ، ترس (و ناامنی) ، دلتنگی ، خشم (یا عصبیت) ، خستگی ، تنفر ، نگرانی (یا دلهره) ، دشمنی ، ناامیدی (و یا دلسردی) ، حسادت (رشک) و غبطه خوردن ، نارضایتی ، تقصیر ، پشیمانی ، دلشکستگی (و تو ذوق خوردن) ، دلخوری ، حقارت (خودکم‌بینی) و یا خوارشدگی ، بریدگی ، بی انگیزگی ، سردرگمی ، رنجیدگی (و یا آزردگی) ، بی‌عدالتی ، دلسوزی و تأسف ، خودباختگی ، بی‌میلی ، بی ایمانی ، خجالت ، گناه ، نگرانی ، بدبختی ، تاسف به حال خود ، تاسف به حال دیگران ، دل خوری ، قربانی شدن ، انزجار ، خود کم بینی .
*برخی از این احساسات و هیجانات می‌توانند بسته به شرایط یا شخص برای خود شخص خوشایند یا ناخوشایند باشند. مثل : غرور ، آرزو ، وابستگی ، تمایل ، خودبزرگ‌بینی ، تعجب .
* برای برخی از احساس‌ها و هیجانات نزدیک به هم یا مشابه ، باتوجه شدت و ضعف آنها ، از اسامی مختلفی استفاده می شود. با درنظر گرفتن این نکته که در هیجانات نزدیک به هم ، شدت احساس ؛ از درجه ضعیف به قوی است. مثال های زیر را مرور نمایید:
1- تقصیر ، پشیمانی ، شرم
2- خودکم‌بینی ، غبطه ، حسادت ، تنفر ، دشمنی
3- آرامش ، آسایش ، رضایت ، خوشی ، شادی ، شادمانی ، درپوست خود نگنجیدن
4- آشنایی ، دوستی ، علاقه ، وابستگی ، تعلق ، عشق ، دلدادگی ، دلسپردگی
5- نگرانی ، ترس ، واهمه ، هراس ، وحشت‌زدگی
6- دلخوری ، نارضایتی ، آزردگی ، رنجیدگی ، دلشکستگی ، تنفر ، خشم ، دشمنی
*برخی از هیجانات در تقابل با هم و مخالف یگدیگر هستند. مثل :
1. خشم و آرامش
2. عشق و نفرت
3. دوستی و دشمنی
4. ترس و شجاعت
5. شرم ( احساس افکار اعمال بد گذشته ) و اعتماد به نفس
6. مهربانی ( خیرخواهی ) و ظلم ( ستم )
7. ترحم و قساوت
8. خشم . محبت ( مهر )
*برخی از هیجانات از ترکیب دو هیجان بدست بوجود می آیند ( هیجانات مرکب ) مثل :
1- غرور = خشم + شادی
2- عشق = شادی + پذیرش
3- کنجکاوی = پذیرش + تعجب
4- ناامیدی = ترس + غم
5- تاسف = غم + تنفر
6- کینه = خشم + انتظار
7- تسلط = خشم + پذیرش
8- اطاعت = پذیرش + ترس
9- شرم = ترس + انزجار
10- بدبینی = غم + انتظار
11- جسارت = خشم + تعجب
12- احساس گناه = شادی + ترس
13- حسد = غم + خشم
مهارت های زندگی (40) فصل پنجم؛ انواع موضوعات و سطوح مختلف مهارت های زندگی/قسمت هشتم : شناخت هیجان و راه های مدیریت و کارکرد مناسب آن (4 – طبقه بندی هیجانات ؛ انواع هیجانات)
————————————————————————
منابع :
1- تصویر یک : چرخهٔ احساسات، طراحی‌شده توسط رابرت پلاچیک، دانشمند آمریکایی.
2-مقالات ISI هیجانات(احساسات) منفی : 65 مقاله انگلیسی + ترجمه فارسی ( آدرس اینترنتی ک http://isiarticles.com/topic/952 )
آخرین دیدگاه‌ها